Οδυσσέας

Περιγραφή

Βρόμικο! Βλάσφημο! Άσεμνο! Και τελικά αδιάβαστο έχει χαρακτηριστεί από πολλούς το μυθιστόρημα του Τζόυς Ulysses – Οδυσσέας. Κι όμως, είναι ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

«Είναι ένα βιβλίο στο οποίο όλοι μας χρωστάμε και από το οποίο κανείς μας δεν μπορεί να ξεφύγει», γράφει ο Τόμας Έλιοτ.

Όπως και να έχει, είναι ένα βιβλίο που έφερε επανάσταση στη λογοτεχνία και στον τρόπο που τη βλέπουμε σήμερα. Ένα βιβλίο στο οποίο ο ιρλανδικός λυρισμός και η ιρλανδική χυδαιότητα φθάνουν στα άκρα, συνθέτοντας ένα απολλώνιο και διονυσιακό αμάλγαμα. Στον Οδυσσέα, ο Τζόυς καταγράφει τις σκέψεις και τις πράξεις πραγματικών ανθρώπων, ακόμη και τις
πιο αισχρές και άσεμνες.

1000 σελίδες – 1 ημέρα

Στην προσπάθειά του να δημιουργήσει έναν νεωτερικό, μοντέρνο ήρωα, ο Joyce επιστρέφει στο ομηρικό έπος της Οδύσσειας και αποδομεί τον Έλληνα ήρωα, τον πολύτροπο Οδυσσέα, σε μια παρωδία «περιπλανωμένου Ιουδαίου». Στη θέση του ομηρικού Οδυσσέα τοποθετεί τον Μπλουμ, που τον χαρακτηρίζουν ταπεινές ανθρώπινες δραστηριότητες και ιδιότητες, οι οποίες και περιγράφονται λεπτομερώς στο έργο.

Με το βλέμμα του Οδυσσέα – Μπλουμ, το Δουβλίνο στις 16 Ιουνίου του 1904, μια μέρα κοινή όπως όλες οι άλλες, ίσως όχι κοινή για τον Τζόυς (τη μέρα αυτή είχε το πρώτο ραντεβού με τη Νόρα Μπάρνακλ, με την οποία συζούσε 30 χρόνια πριν την παντρευτεί), γίνεται το σύμπαν των ανθρώπων, της ιστορίας, της θρησκείας, του πατριωτισμού, της λαγνείας, της προδοσίας.

Σχεδόν κάθε μορφή ανθρώπινης εμπειρίας, σκέψεων, συναισθημάτων, αναμνήσεων ρέει, με την τεχνική του εσωτερικού μονολόγου, στο ρεύμα του υποσυνείδητου και εκβράζεται περιγράφοντας την πραγματική ζωή της πόλης και των ανθρώπων της σε μια μέρα.

Ένας καθρέφτης όσων θέλουμε να κρύψουμε

Το βιβλίο είναι ένας καθρέφτης κρατημένος μπροστά στη ζωή, καμωμένος από λέξεις που μιλάνε για όλα τα «ανθρώπινα»:  Προθέσεις, επιθυμίες, κρυφές και φανερές, βίτσια, λαχτάρες, όνειρα, ματαιώσεις, ελπίδες ξεπετάγονται μέσα από χάσματα που αφήνουν οι λέξεις, απεικονίζοντας τη ζωή όπως είναι: κατακερματισμένη, παραμορφωμένη, θολή, διασπασμένη.

Στην καθηλωτική μετάφραση του Ε.Ανευλαβή και με πλούσιο σχολιασμό που βοηθά την ανάγνωση, ο Οδυσσέας του James Joyce αποτελεί μια πρόκληση για τους απανταχού βιβλιολάτρες, ένα βιβλίο που πολλοί χαρακτηρίζουν σαν το “Έβερεστ της λογοτεχνίας”. 

7 πράγματα που αξίζει να γνωρίζεις για τον Οδυσσέα του Τζέημς Τζόυς

Μια μέρα το χρόνο, τη λεγόμενη Bloomsday, χιλιάδες αναγνώστες ανά τον κόσμο ντύνονται σαν τους χαρακτήρες του Οδυσσέα, βγαίνουν στους δρόμους και διαβάζουν σελίδες του βιβλίου δυνατά.

Κάθε κεφάλαιο του μυθιστορήματος έχει στον τίτλο του έναν ήρωα ή επεισόδιο της Οδύσσειας του Ομήρου. Όμως η αναλογία ανάμεσα στα δυο έργα είναι συχνά σαρκαστική, ή χρειάζεται προσπάθεια για να αποκαλυφθεί.

Η σημαντικότερη αναλογία είναι… αντίστροφη: Ενώ ο Ομηρικός Οδυσσέας επιστρέφει στο σπίτι του στην πιστή του σύζυγο, ο ήρωας του Joyce, ο Μπλουμ, αποφεύγει να γυρίσει στο σπίτι του και στην (προσεχώς) άπιστη σύζυγό του.

Κάθε κεφάλαιο του βιβλίου είναι γραμμένο με άλλον τρόπο. Για παράδειγμα, το κεφάλαιο 15 είναι ένα θεατρικό έργο, το κεφάλαιο 12 είναι γεμάτο ανερμάτιστες παύσεις, το κεφάλαιο 14 μιμείται όλα τα γνωστά αγγλικά στυλ γραφής από την εποχή των Σαξόνων, και το κεφάλαιο 13 είναι γραμμένο σαν φτηνό ρομάντζο.

Ο Joyce έλεγε πως αν το Δουβλίνο καταστρεφόταν ολοσχερώς, θα μπορούσαν να το ξαναχτίσουν με ακρίβεια με βάση τις περιγραφές του, που είναι πράγματι πολύ λεπτομερείς.

Το βιβλίο απαγορεύτηκε στις ΗΠΑ πριν καν εκδοθεί, καθώς δημοσιευόταν σαν σειρά, λίγο-λίγο, σε μια εφημερίδα. Η έκδοσή του διακόπηκε λόγω των βωμολοχιών και των σόκιν αστείων που περιλαμβάνει.

Τελικά το βιβλίο εκδόθηκε το 1922 στο Παρίσι, από την βιβλιοπώλη και ιδιοκτήτρια του φημισμένου βιβλιοπωλείου Shakespeare and Company. Το εξώφυλλο ήταν γαλάζιο, γιατί ο Joyce ήθελε οπωσδήποτε να έχει το γαλάζιο χρώμα της ελληνικής σημαίας…